12 Kasım Düzce depreminin 11.yıldönümünde depreme hazır mıyız?

Düzce Valisi Vasip Şahin 12 Kasım 1999 Düzce depreminin 11.yıldönümü dolayısıyla yayınladığı mesajda “kişisel, toplumsal ve kurumsal olarak her türlü tedbiri almalı, konulmuş olan bilimsel, teknik ve hukuki kurallara riayet etmeliyiz” dedi. Peki bu 11 yılda neler yaşandı, ne gibi tedbirler alındı ve alınması gerekiyor? Bilimsel, hukuki kurallara uyuldu mu? Düzce depreme artık hazır mı?

12 Kasım 2010, AHDER- Kocaeli depreminin üzerinden henüz iki ayı aşkın süre geçmesine rağmen, 12 Kasım 1999 saat 18:57’de Düzce ve yakın çevresini etkileyen 7.2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Kuzey Anadolu Fay zonu’nun batı kesiminde Bolu, Düzce, Kaynaşlı ve çevresini etkileyen bu deprem, oldukça geniş bir alanda hissedilmiş, 800’ün üzerinde insan hayatını yitirirken, 2500 civarında insan yaralandı.

Konutların %81’i hasar gördü

12 Kasım depreminden sonra konutların %81’i, işyerlerinin de %87’si hasar gördü, Düzce il merkezinin tamamen yıkıldı. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın verilerine göre:

Ağır hasarlı konut sayısı: 96.785                                      

Orta hasarlı konut sayısı: 107.315

Az hasarlı konut sayısı: 123.771

Hasarlı binaların durumu çözülemedi

Düzce; 09.12.1999 tarihinde 584 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile il oldu.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Düzce’de evleri yıkılan depremzedeler için 8 bin 4 kalıcı konut yaptırdı. Toplu Konut İdaresi ise 3 bin 500 konut yaptı. Prefabrik ve geçici binalarda hizmet veren Düzce Valiliği, Düzce Belediyesi, Düzce Adliyesi ve Emniyet Müdürlüğü yeni binalarına taşındı.

300 yatak kapasiteli Atatürk Devlet Hastanesi yapıldı.

Teşvik yasası kapsamına alınan Düzce’nin sanayi kapasitesi arttı.

Düzce’de 965 konut, 388 işyeri ve 105 orta hasarlı depo onarılmayı beklerken, hasarlı binalar depremden 11 yıl sonra hala  tehlikeye davetiye çıkarıyor.

Düzce’de hala depremde hasar gören binalar ile ilgili bir karar alınmadı. İl genelinde, aradan 11 yıl geçmesine rağmen yıkım programında ancak içinde yaşayanlar olduğu için yıkılamayan 37 bina bulunuyor.

Ayrıca, 4 ağır hasarlı binanın ”tescilli ve tarihi eser” niteliğinde olduğu için Kurul Kararı alınana dek yıkım kapsamından çıkarıldığı, 3 binanın ise Marmara depremi sonrası yapılan hasar tespit çalışmalarında ”ağır hasarlı” olarak rapor edildiği ancak hak sahiplerinin bu tespitlere itiraz etmesi sonucu konunun yargıya taşındığı, bu binaların hukuki süreç tamamlanana kadar yıkım kapsamından çıkarıldığı öğrenildi.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi yetkililerinden alınan bilgiye göre, ağır hasarlı oldukları ve yıkım kapsamında bulundukları için 5216 sayılı büyükşehir belediyesi kanununun 7. maddesine istinaden yıkılması için Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne devredilen ağır hasarlı binalardan 57’si yıkılarak enkazları kaldırıldı.

Marmara depremi sonrası iş yeri yıkılanlar için ilçe ve beldelerde 15 bölgede 40 blok halinde toplam 2 bin 362 iş yeri yaptırıldı. Bunlardan 1936’sı hak sahipleri tarafından teslim alındı, ancak yalnızca 50 dolayında iş yeri kullanılıyor. Çeşitli nedenlerle alınmayan toplam 426 iş yeri ise Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne devredildi.

Hak sahiplerinin şehir merkezine uzak olması ve işin niteliğine uygun olmaması nedeniyle tercih etmediği iş yerlerinde, aradan geçen 11 yılda yangın tüpleri, elektrik sayaçları, kapılar, kalorifer petekleri çalındı, camları kırılan, duvarlarına yazılar yazılan iş yerleri adeta harabeye döndü.

Hayata geçirilen projeler

Yaşanan depremlerin ardından Düzce’nin halihazır planları iptal edilerek, yeni bir imar planı hazırlandı. Bu plan, afet yönetmeliklerine göre şekillendirildi. Depremler sonrasında Türkiye’de ilk kez Düzce’de Çevre Düzeni Planı hazırlandı. Karar aşamasına gelen Çevre Düzeni Planı tüm planlara altlık oluşturacak ve korumalı olacak. Hazırlanan imar planlarında Düzce’de kat sayısı 3 kat olarak sınırlandırıldı.

Mevcut yerleşim yerlerinin deprem açısından riskli alanlar olması nedeniyle yapıya uygun alanlar iskana açılmaya başlandı.

Belediye mühendisleri arazi kullanımı ve bina kodlarının yürürlüğe konulması konusunda eğitim aldı. Ayrıca, beton laboratuvarları kurularak uygulamaya konuldu.

Düzce bölgesinde farklı alanlarda sismik yer hareketlerinin tahmini, mikro bölgelendirme çalışmaları, deprem risk senaryoları ve önlem stratejileri ile  ilgili çalışmalar yapıldı.

Düzce’de programa alınan ivme kayıt cihaz istasyonları için düşünülen uygun lokasyonlar ve 10 jeoteknik sondaj alanı seçildi. Kalıcı sismik görüntülemenin gerçekleştirilmesi, uygun yerlerde tetkiklerin yürütülmesi, laboratuvar testleri ve pilot mikro bölgeleme çalışmaları, gerekli ekipmanların alımı ve yerleştirilmesi tamamlandı.

Düzce Belediyesi İtfaiye Teşkilatı afet olaylarına karşı modernize edildi. İtfaiye teşkilatı bünyesinde afetlere müdahalede özel bir ekip oluşturuldu.

Hukuksal arka planda neler yaşandı?

  • Depremin ardından Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından çok hızlı davranılarak bölgeye gönderilen kişilerce hasar tespit çalışmaları yapılmış ancak hukuk alanındaki akademisyenler tarafından bu durum konunun uzmanı olmayan teknik elemanların bölgeye gönderildiği  eleştirisinde bulunmuştur. Hasar tespiti çalışmaları ve hak sahipliği ile ilgili  10 bin itiraz davası açıldı ve bu davaların yarıya yakınında  dava açan taraf haklı bulundu.
  • Sivil Savunma Genel Müdürlüğü ile birlikte Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü’nü de kapatan 5902 sayılı kanunla Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kuruldu. Böylece afetle ilgili görev yapan birden çok kurum tek çatı altında toplandı.
  • 2007’de deprem şartnamesi yenilendi.   Şartname’nin temel amacı hafif şiddetteki depremlerde binalardaki yapısal ve yapısal olmayan sistemının herhangi bir hasar görmemesi, orta şiddetteki depremlerde yapısal veısal olmayan elemanlarda oluşabilecek hasarın sınırlı ve onarılabilir düzeydeı, şiddetli depremlerde ise can güvenliğinin sağlanması amacı ile kalıcı yapısal hasar oluşumunun sınırlanması. Bina taşıyıcı sistemlerine ilişkin temel ilkeler, deprem yüklerine ilişkin genel kurallar tanımlanmıştır.